وسواس چیست؟
وسواس ها تفکرات /ایده ها و تصاویری دائمی و مزاحمی هستند که در طول روز به سراغ فرد می آیند و زندگی فرد رامختل میکند. بیشتر کودکان وسواس خود را به شکلی بسیار مشابه با نگرانی توصیف می کنند. وسواس ها مفرط و غیر منطقی بر رویدادهای غیر محتمل و غیر واقعی متمرکز و یا نسبت به رویداد های زندگی بسیار اغراق آمیز هستند.
انواع وسواس
وسواس فکری / وسواس عملی
وسواس فکری
تفکرات غیر منطقی /چیدمان وسایل به طور خاص /منظم بودن افراطی
وسواس عملی
مثل شستشوی دست ها بارها و بارها
اختلال وسواس – بی اختیاری
رفتارهای مکرر ، هدفمند و عمدی مثل سشتن دست ها و اعمال ذهنی هستند که در پاسخ به وسواس فکری اجرا می شوند.
برای مثال : در وسواس نسبت به کثیفی ، کودک مبتلا به وسواس – بی اختیاری به عنوان شیوه ای برای کاهش اضطراب خود را ملزم به تمیزی و بررسی عدم وجود گرد و غبار کرده و به برخی از رفتارهای تکراری دیگر می پردازد.
شیوع
در کودکان و نوجوانان 2 تا 3 درصد است در پسران 2 برابر دختران متداول است.
علائم وسواس در کودکان
افکار مکرر و مداوم /وسوسه ها و تصاویری که باعث اضطراب می شود. افکار / وسوسه ها و تصاویر صرفا نگرانی هایی در مورد مشکلات زندگی واقعی نیستند. شخص تلاش می کند چنین افکار و تصاویر را نادیده گرفته و یا سرکوب کند. شخص تشخیص می دهد که افکار /تصاویر وسواسی ساخته ذهن او هستند .
انواع وسواس
وسواس آلودگی
که به شکل سشت و شو ظاهر می شوند مثل نجسی و پاکی در افراد مذهبی
وسواس وارسی
این گونه افراد مرتب همه چیز را مورد بازرسی قرار میدهند. مثل چک کردن قفل در ماشین
وسواس شک و تردید
این افراد به هرکس و هرچیز شک دارند
وسواس تقارن
افرادی که همیشه تلاش دارند همه چیز در زندگی و محیط اطراف آنان نظم هندسی داشته باشد.
اما شایع ترین نوع وسواس در کودکان وسواس شست شو هست.
همچنین برخی از کودکان حساسیت خاصی نسبت به خیس شدن لباس های خود دارند و واکنش تندی در قبال خیس شدن لباسهایشان نشان می دهند.
علت وسواس
روانشناسان و متخصصان علوم رفتاری تا کنون نتوانسته اند علت و زمان دقیق شروع این اختلال را شناسایی کنند ولی همگی بر این نکته اذعان دارند که عواملی چند اعم از وراثت ، روش های تربیتی والدین ، ویژگی های خانوادگی ، نابهنجاری کارکرد سیستم عصبی و آشفتگی های خلقی در بروز این اختلال در کودکان دخالت دارند.
درمان وسواس در کودکان
در درمان وسواس از روش های دارو درمانی یا شناختی رفتاری و روان درمانی و خانواده درمانی و در روش های شدید تر از همه ی روش های فوق با هم استفاده می شود.
پیشنهاد به والدین و اطرافیان
زمانی که کودک دچار مشکل وسواس می شود مادر و پدر او باید به این نکته توجه داشته باشند که کودک گناه و تقصیری ندارد. وقتی آنان متوجه شرایط کودک شدند خیلی سریع برای درمان اختلال به مراکز درمانی مرتبط مراجعه کنند و باید در درمان و بهبودی از هر جهت کودک را مورد حمایت قرار دهند. والدین باید آگاهی های خود را در زمینه نوع بیماری فرزندشان بالا ببرند و انتظارات و خواسته هایی در حد توان کودک از او داشته باشند. آنها باید بدانند که چنانچه همراه و مشفق کودک باشند روند درمان او روز به روز تسریع خواهد یافت و رفتارها و افکار آزار دهنده کودک نیز به تدریج از بین خواهند رفت. مادر و پدر باید بتوانند کمترین بهبودی کودک را تشخیص دهند و او را مورد تشویق و حمایت خود قرار دهند. تمام اعضای خانواده باید نسبت به این موضوع حساس و هوشیار باشند. آنان باید تا حد امکان شرایط را برای کودک آرام و عادی نگه دارند تا او بتواند مشکلات و سختی های درمان را راحت تر تحمل کند. خانه ای پر تنش و هیچ گاه نمی تواند به کودک کمک کند تا با نگرانی و تشویش ناشی از شیوه های درمانگری مقابله نمایند .
تهیه و تنظیم : زینب آدینه پور / کارشناس ارشد روانشناسی کودکان